Tytuł: „Róża” (1969)
Technika: tusz, gwasz, akwarela na papierze, 56 × 38 cm
Andrzej Wełmiński

W pracy „Róża” z 1969 roku Andrzej Wełmiński dokonuje zderzenia biologii, anatomii i poezji, konstruując obraz o wymiarze zarówno surrealistycznym, jak i analitycznym. Centralnym punktem kompozycji jest wyidealizowana, wręcz romantyczna róża – symbol życia, piękna, a zarazem kruchości – wyrastająca z czarnego komina, który rozprasza się w dymopodobnej chmurze. To „A” – kanał ucieczki czy też sublimacji. Poniżej widnieją stopy rozpostarte na żółtej powierzchni, jakby na prosektoryjnym stole, oznaczone cyfrowo, z dokładnością godną atlasu anatomicznego. Zamiast tradycyjnej, realistycznej narracji ciała, artysta proponuje ciało jako układ elementów systemowych: kanałów, oznaczeń (A, B, C), ujść, przejść.

Zestawienie wizerunku stóp z dynamiczną emisją dymu i obecnością kwiatu prowadzi do wielowarstwowej interpretacji. Czy róża to dusza opuszczająca ciało? Czy proces biologicznego rozkładu rodzi piękno? A może to poetycka sugestia, że z destrukcji i śmierci rodzi się coś nowego, delikatnego, choć ulotnego?

Dzieło ma wyraźne odniesienia do tradycji surrealizmu – bliskie są mu eksperymenty Maxa Ernsta czy Jeana Arpa – ale również nosi znamiona naukowego diagramu, co nadaje mu dwuznaczny status: między ilustracją medyczną a poetyckim absurdem. Obecność liternictwa i oznaczeń przywodzi też na myśl praktyki konceptualne oraz język instruktażowy, który ulega rozszczepieniu w konfrontacji z irracjonalną symboliką obrazu.

„Róża” jest zatem rysunkiem nie tylko graficznym, ale i egzystencjalnym – diagramem przemiany, śladem medytacji nad ciałem, śmiercią i tym, co po niej (lub przez nią) może się objawić.